Ministerstwo Edukacji Narodowej dnia 26 czerwca br. skierowało do konsultacji publicznych projekt z dnia 25 czerwca 2018 r. ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe i ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw.

Projekt dotyczy przede wszystkim zmian w szkolnictwie zawodowym, ale w art. 44 projekt zmienia ustawę o finansowaniu zadań oświatowych, a w art. 32 projekt zmienia ustawę o systemie informacji oświatowej.

Centrum Doradztwa i Szkoleń OMNIA przekazało do Ministerstwa Edukacji Narodowej poniższe uwagi do projektu ustawy. Uwagi dotyczą przede wszystkim poprawienia brzmienia proponowanych przez MEN przepisów, tak aby przy stosowaniu nie budziły one wątpliwości interpretacyjnych.

Główne propozycje Centrum Doradztwa i Szkoleń OMNIA:
1. Poprawa brzmienia przepisu dotyczącego konieczności wydatkowania dotacji przez przedszkola, szkoły i placówki na uczniów niepełnosprawnych w kwocie nie niższej niż przekazana dotacja na tych uczniów. Po pierwsze, po stronie wydatków nie ma wydatków na wczesne wspomaganie rozwoju, więc należy wyłączyć rozliczanie dotacji przekazanej na wczesne wspomaganie rozwoju z tego przepisu. Po drugie, w ustawowym wzorze dotyczącym wydatków szkół należy wyraźnie odesłać do wszystkich kategorii wydatków kwalifikowanych do pokrywania z dotacji, tj. także wydatki np. na zakup książek, ławek itd. powinny być rozliczane w ramach kosztów wspólnych – nie ulega to wątpliwości, ale należy doprecyzować brzmienie przepisu, aby na gruncie interpretacji prawa nie powstawały spory.
2. W przypadku przedszkoli tzw. konkursowych, wprowadza się przepis stanowiący, że „wskazane jest”, aby okres uczęszczania do przedszkola umożliwił uczniowi zakończenie całego wychowania przedszkolnego, a także obowiązek wskazania placówki wychowania przedszkolnego, w której uczeń ewentualnie będzie kontynuował wychowanie przedszkolne. Wprowadzone pojęcia są jednak niejednoznaczne i będą budzić wątpliwości interpretacyjne.
3. Należy doprecyzować kwestię obowiązku prowadzenia dziennika zajęć w niepublicznej placówce wychowania przedszkolnego. Bez tego jednostka samorządu terytorialnego ma ograniczone możliwości realizacji przepisów ustawowych (np. wypłacanie dotacji na ucznia jednej dotowanej placówki wychowania przedszkolnego w gminie).
4. Poprawa brzmienia przepisu dotyczącego wypłacania dotacji po ukończeniu branżowej szkoły II stopnia – czy jest wypłacana jedna dotacja po ukończeniu szkoły i zdaniu egzaminu przez ucznia, czy też dwie dotacje – raz po ukończeniu szkoły i raz po zdaniu egzaminu. Przepis nie reguluje tej kwestii jednoznacznie, co będzie skutkowało wątpliwościami interpretacyjnymi.
5. Doprecyzowanie kwestii wypłacania dotacji na słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych – określenie wysokości dotacji jednoznacznie w odniesieniu do kwoty przewidzianej w subwencji oświatowej, a także doprecyzowanie przepisów dotyczących wypłacania dotacji za uczestnictwo w kwalifikacyjnych kursach zawodowych. Należy doprecyzować warunek podawania planowanej liczby uczniów, termin wypłacania miesięcznej części dotacji, a także podział dotacji na raty (tj. przekazywane co miesiąc części dotacji).
6. Rozbudowanie przepisów dotyczących opłat za wyżywienie i opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego pod kątem jednoznacznych rozwiązań po rozstrzygnięciu o ich publicznoprawnych charakterze.
7. Rozszerzenie katalogu jednostek oświatowych w art. 8 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (jednostki, w których można przeznaczać środki na kształcenie specjalne) o Centra Kształcenia Zawodowego, a w okresie przejściowym również o ODiDZ.

Będziemy na bieżąco śledzić dalsze losy projektu i informować Państwa o ostatecznych zmianach, które wprowadzi Ministerstwo Edukacji Narodowej. Zapraszamy do śledzenia naszego bloga.

Poniżej przedstawiamy dokładną treść uwag przekazanych przez Centrum Doradztwa i Szkoleń OMNIA do Ministerstwa Edukacji Narodowej:

I. Uwagi do projektu z dnia 25 czerwca 2018 r. ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe i ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw – w zakresie zmiany ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych

1. W art. 35 ust. 4 ustawy wyrazy „art. 15-21” zastępuje się wyrazami „art. 16-21”. Uzasadnienie: Przepis art. 35 ust. 4 i 5 ustawy dotyczy wykorzystania dotacji na kształcenie specjalne, o którym mowa w art. 127 ust. 1 ustawy – Prawo oświatowe oraz organizację zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, o którym mowa w art. 36 ust. 17 ustawy – Prawo oświatowe. W związku z tym przepis nie dotyczy wczesnego wspomagania rozwoju dziecka. Jednakże w ust. 4 przywołuje się art. 15, dotyczący dotowania wczesnego wspomagania rozwoju. Może to rodzić wątpliwości i spory na gruncie samorząd – dotowane przedszkola, szkoły i placówki, czy wczesne wspomaganie rozwoju także jest objęte przepisem. Dlatego słusznym jest doprecyzowanie tej kwestii poprzez poprawienie odesłania. Wczesne wspomaganie rozwoju nie powinno być objęte ww. przepisem, gdyż nie ma odpowiednich wydatków na wczesne wspomaganie rozwoju wymienionych po stronie wydatkowej (ust. 5). W związku z tym, dotowane przedszkola, szkoły lub placówki, jeżeli miałoby rozliczać się z otrzymanej dotacji na wczesne wspomaganie rozwoju, nie mogłoby na gruncie tak napisanego przepisu zakwalifikować żadnych wydatków do wydatków poniesionych na wczesne wspomaganie rozwoju. Należy także dodać, że w analogicznym art. 8 dotyczącym przedszkoli, szkół i placówek samorządowych wczesne wspomaganie rozwoju nie jest uwzględniane. Zatem powinna być tu spójność.

2. W art. 35 ust. 5 pkt 4 ustawy w opisie symbolu W wzoru wyrazy „wydatki, o których mowa w ust. 1” zastępuje się wyrazami „wydatki oraz zakup środków i wartości, spełniających warunki, o których mowa w ust. 1”. Uzasadnienie: Doprecyzowanie jest konieczne z uwagi na fakt, że obecnie symbol W odnosi się do wydatków, o których mowa w ust. 1. Można więc domniemywać, że chodzi o wszystkie wydatki, które są wymienione w ust. 1 (pkt 1 i 2), tj. wydatki bieżące wymienione w ust. 1 pkt 1, a także środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne wymienione w ust. 1 pkt 2. Jednakże w pkt 1 jest mowa o „wydatkach”, a w pkt 2 o „środkach i wartościach”. W związku z tym mogą powstać wątpliwości i spory na gruncie samorząd – dotowane przedszkola, szkoły i placówki:
1) czy należy uwzględniać we wszystkich wydatkach szkoły także zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych z pkt 2 (np. książki) – bez wątpienia te wydatki powinny zostać wliczone do wartości „W” we wzorze,
2) czy jeżeli przedszkole, szkoła lub placówka ponosi wyższe wydatki niż otrzymana dotacja, to może te wyższe wydatki uwzględnić w wartości „W” we wzorze – takie doprecyzowanie odpowie twierdząco na to pytanie, tj. jasno określi, że chodzi o wydatki oraz zakup środków i wartości, spełniające warunki, o których mowa w ust. 1. Jest to zgodne z ideą przepisu i rozliczania kosztów wspólnych. Podobnie jest w przypadku art. 8 dotyczącego samorządów. Jeżeli samorząd ma wyższe wydatki niż subwencja, to może rozliczyć wyższe koszty wspólne. Podobnie podmiot dotowany jeżeli ponosi wyższe wydatki niż dotacja, to powinien rozliczyć wyższe koszty wspólne (np. pokrywa z czesnego i płaci wyższe wynagrodzenia nauczycielom, ale do wyznaczonego w ustawie limitu).
Najprawdopodobniej tak przepis będzie interpretowany, ale, aby w tak ważnej materii dotyczącej ewentualnego zwrotu dotacji do budżetu samorządu nie było wątpliwości, należy przepis doprecyzować.

3. W art. 44 pkt 1 lit. d projektu ustawy:
a) Błąd numeracji punktu w ustawie, powinno być 27 zamiast 29.

b) Wykreślenie wyrazów „szkoły artystycznej o uprawnieniach publicznej szkoły artystycznej”. Uzasadnienie: Jest to definicja używana na potrzeby ustawy odnosząca się w przepisach materialnych do szkół niebędących artystycznymi. Szkoły artystyczne np. mają oddzielne sposoby dotowania (rozdział 3) oraz oddzielne zasady wnioskowania i rozliczania dotacji podręcznikowej (rozdział 7). Szkoła artystyczna przez pominięcie w definicji nie jest pomijana w ustawie. Ma oddzielne regulacje prawne, które odnoszą się tylko do szkół artystycznych. Dodanie do definicji szkoły artystycznej powoduje, że w przepisach materialnych tam, gdzie jest mowa o szkole należy stosować ją także do szkoły artystycznej. Czy więc będzie ona np. podwójnie dotowana (na podstawie art. 25 lub 26 i na podstawie art. 40 lub 41)? Czy przepis art. 25 lub 26 odnosi się także do szkół artystycznych? Przy takiej definicji przepis art. 25 lub 26 dotyczy także szkół artystycznych, a nie powinien.

4. W art. 44 pkt 5 projektu ustawy rezygnacja ze zmiany. Uzasadnienie: Powstaje konstrukcja błędna stylistycznie, tj. „które zgodnie z art. 127 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe” prowadzące.

5. W art. 44 pkt 6 projektu ustawy:
a) doprecyzowanie określenia „wskazane jest”. Uzasadnienie: Użycie w ustawie tak nieostrego pojęcia, jak „wskazane jest”, aby okres umożliwiał uczniowi uczęszczanie do placówki do zakończenia korzystania z wychowania przedszkolnego nie jest de facto regulacją prawną, która byłaby kryterium w regulaminie. Należałoby rozważyć doprecyzowane pojęcie, czyli np. „okres musi umożliwiać”. Wtedy w kolejnym punkcie można sformułować warunki, co jeżeli „przewidywany okres, o którym mowa w pkt 1, nie umożliwia” zakończenia przedszkola, stanowiąc, że wtedy wskazuje się miejsce, w których uczniowie będą kontynuowali wychowanie przedszkolne.

b) doprecyzowanie określenia „miejsca, w których uczniowie będą kontynuowali wychowanie przedszkolne. Uzasadnienie: Doprecyzowanie kryteriów, jakie powinno spełniać miejsca, w których uczniowie będą kontynuowali wychowanie przedszkolne. Czy może być to miejsce w placówce wychowania przedszkolnego niepublicznej, która pobiera opłaty wyższe niż ustalone przez radę gminy (obecnie 1 zł)? Na gruncie tak zapisanego przepisu takie miejsce będzie spełniało pkt 2, ale będzie obciążeniem dla rodzica czesnym, gdyż takie placówki z reguły pobierają czesne za pobyt.

6. W odniesieniu do zmiany w art. 44 pkt 7 projektu ustawy w przepisach ogólnych należy doprecyzować kwestię obowiązku prowadzenia dziennika zajęć w niepublicznej placówce wychowania przedszkolnego. Uzasadnienie: W art. 14 ust. 3 pkt 4 ustawy – Prawo oświatowe jest określone, że szkoła niepubliczna prowadzi dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych. Brak jest takiej regulacji dla placówek wychowania przedszkolnego. W praktyce placówki te nie prowadzą dziennika zajęć. Oznacza to, że przepis art. 24 ust. 3 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych może mieć ograniczenie w stosowaniu, gdyż jednostka samorządu terytorialnego nie będzie mogła faktycznie sprawdzić, czy dany uczeń jest wpisany do dziennika zajęć placówki wychowania przedszkolnego w tym samym terminie. Ponadto takie doprecyzowanie przyczyni się także do prawidłowej realizacji i stosowania ust. 2.

7. Doprecyzowanie zmiany w art. 44 pkt 8 i 10 projektu ustawy, która odnosi się do przepisów art. 25 i 26 ust. 5 ustawy – dotacja za zdanie egzaminu. Uzasadnienie: Przepis może być czytany w taki sposób, że w BSII dotacja jest wypłacana po jednoczesnym spełnieniu dwóch warunków (świadectwo dojrzałości i certyfikat kwalifikacji zawodowej). Jeśli nie taka była intencja autora, to warto się zastanowić nad przeredagowaniem przepisu w sposób uniemożliwiający taką interpretację.

8. Doprecyzowanie w art. 44 pkt 13 projektu ustawy:
a) W art. 31a ust. 1 ustawy wyrazy „na takiego słuchacza kwalifikacyjnego kursu zawodowego” zastępuje się wyrazami „na takiego słuchacza kwalifikacyjnego kursu zawodowego, który uczestniczył w kursie”. W art. 31a ust. 2 ustawy wyrazy „na takiego słuchacza kwalifikacyjnego kursu zawodowego” zastępuje się wyrazami „na takiego słuchacza kwalifikacyjnego kursu zawodowego, który zdał ten egzamin”. Uzasadnienie: Doprecyzowanie będzie spójne z brzmieniem art. 31 ustawy. Jednocześnie wtedy będzie konieczne odpowiednie doprecyzowanie w art. 25 ust. 5 i art. 26 ust. 5 ustawy, tj. kwota przewidziana w subwencji za zdanie egzaminu.
Na gruncie proponowanego brzmienia mogą pojawić się wątpliwości, czy dotacja, o której mowa w art. 31a ust. 2, jest wypłacana po zdanym egzaminie jedynie w kwocie subwencji przewidzianej za zdanie egzaminu, czy też jest to dotacja obliczana w oparciu o wszystkie wagi (za uczestnictwo i zdanie egzaminu).

b) W art. 33 ust. 1 pkt 1 dodać odesłanie do art. 31a ust. 1. Uzasadnienie: W art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy został określony warunek otrzymania dotacji – podanie informacji o planowanej liczbie uczniów. W przypadku niepublicznych szkół prowadzących kwalifikacyjne kursy zawodowe należy podać jedynie liczbę słuchaczy, którzy zdadzą egzamin. Wydaje się, że organ prowadzący powinien także podać organowi dotującemu planowaną liczbę słuchaczy, którą organ dotujący będzie dotował w każdym miesiącu (tj. uczestnicy kwalifikacyjnych kursów zawodowych w tej szkole). Wówczas należy odpowiednio zmienić przepis przejściowy art. 130, tj. taki przepis byłby stosowany po raz pierwszy do dotacji udzielanych na rok 2020.

9. Doprecyzowanie art. 44 pkt 16 projektu ustawy:
a) W art. 34 ust. 1 ustawy należy dodać odesłanie do dotacji, o której mowa w art. 31a ust. 1. Uzasadnienie: Dotacja, o której mowa w art. 31a ust. 1 będzie wypłacana za uczestnictwo i w związku z tym warto określić miesięczny termin wypłacenia tej dotacji, jak dla innych dotacji (do końca miesiąca, 20 stycznia i 15 grudnia) – tj. przenieść odesłanie do art. 34 ust. 1. W nadanym brzmieniu ustawy termin, w którym organ dotujący ma wypłacić dotację, o której mowa w art. 31a ust. 1, jest określony na ostatni dzień miesiąca. Tymczasem w grudniu będzie to dzień 31 grudnia i organ prowadzący szkołę nie będzie mógł tej dotacji wydatkować w tym roku budżetowym. Nie będzie mógł też tej dotacji wykorzystać na refundację, gdyż refundacja dotyczy dotacji, o której mowa w art. 31a ust. 2 (refundacja nie dotyczy art. 31a ust. 1).

b) W związku z tym w art. 34 ust. 1a ustawy odesłanie powinno być do art. 31a ust. 2 zamiast do całego art. 31a. Wówczas zastrzeżenie dotyczące liczby części, w których jest wypłacana dotacja, o której mowa w art. 31a ust. 1 proponuje się przenieść do ust. 1. Uzasadnienie: Konsekwencje będą prawnym następstwem powyższego umieszczenia odesłania do art. 31a ust. 1 w art. 34 ust. 1.

c) Doprecyzowanie zastrzeżenia dotyczącego liczby części, w której jest wypłacana dotacja, o której mowa w art. 31a ust. 1 ustawy. Uzasadnienie: Na gruncie proponowanego brzmienia mogą pojawić się następujące wątpliwości, dotyczące wysokości kwoty dotacji, o której mowa w art. 31a ust. 1. Jeżeli kurs trwa 13 miesięcy, to liczba części należnej dotacji będzie równa 13. Czy średnia wysokość trzynastu części będzie wynosi 1/13 kwoty rocznej, czy może 1/12 kwoty rocznej w danym roku, a w kolejnym roku szkoła otrzyma całość za rok w jednej części (trzynasty miesiąc). W pierwszym przypadku całkowita kwota dotacji będzie wynosiła kwotę roczną przewidzianą w subwencji. W drugim przypadku całkowita kwota dotacji będzie wynosiła dwukrotność kwoty rocznej przewidzianej w subwencji w dwóch kolejnych latach. Który sposób postępowania i obliczanie wysokości kwoty dotacji będzie prawidłowe będzie wynikać z literalnego i celowościowego brzmienia ustawy. W przepisach dotyczących aktualizacji i wyrównywania kwoty dotacji zostało dodane odesłanie do dotacji, o której mowa w art. 31a ust. 1 ustawy (wykładnia celowościowa). Ponadto gruncie obecnych przepisów „należna dotacja” jest dotacją roczną na dany rok budżetowy (wykładnia literalna). Oznacza to, że z literalnego i celowościowego brzmienia można wywnioskować, że całkowita kwota dotacji będzie wynosiła dwukrotność kwoty rocznej przewidzianej w subwencji w dwóch kolejnych latach. Wydaje się natomiast, że całkowita kwota dotacji powinna wynosić kwotę roczną przewidzianą w subwencji.

d) Może warto wprowadzić wysokość dotacji za uczestnictwo proporcjonalnie do długości trwania kursu. Jeżeli kurs trwa krócej niż rok to (np. pół roku) to wysokość dotacji jest proporcjonalnie niższa (np. połowa kwoty rocznej za uczestnictwo). Jeżeli kurs trwa dłużej niż rok to (np. 1.5 roku) to wysokość dotacji jest proporcjonalnie wyższa (np. 1,5 kwoty rocznej za uczestnictwo). Przepis wówczas premiowałby dłuższe kursy (lepsza jakość). Wówczas należałoby wprowadzić regulację w szkołach publicznych i niepublicznych.

e) Ponadto w art. 48 ustawy przy określaniu odsetek, gdy organ dotujący nie wypłaca dotacji we wskazanym terminie nie dodano odesłania do art. 34 ust. 1a, gdzie został określony termin dla dotacji, o której mowa w art. 31a ust. 1. Jednakże jeżeli odesłanie, zgodnie z propozycją zostanie przeniesione do art. 34 ust. 1, to nie będzie konieczności poprawy przepisu art. 48 ustawy (art. 44 pkt 28 projektu ustawy).

10. W art. 44 pkt 22 projektu ustawy, zmieniającym art. 41a ustawy wyrazy „ustala wysokość” zastępuje się wyrazami „oblicza wysokość” lub „dokonuje kalkulacji wysokości”. Uzasadnienie: Ustalenie wysokości sugeruje, że może to zrobić w inny sposób niż wysokość określona w przepisach materialnych, tj. w art. 40 ust. 1 i 3 oraz art. 41 ust. 1, 2, 5 i 6. Tymczasem wysokość nie może być ustalona bo jest określona w przepisach prawa – wysokość ustalona nie może być inna niż wynikająca z przepisów.

11. W art. 44 pkt 30 projektu ustawy proponujemy rozbudowanie przepisów dotyczących opłat za wyżywienie i opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego pod kątem jednoznacznych rozwiązań po rozstrzygnięciu o ich publicznoprawnych charakterze. Uzasadnienie: Wyraźne umocowanie opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego i opłat za wyżywienie jako należności o charakterze publicznoprawnym spowodowało liczne wątpliwości przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego na gruncie praktyki. O ile proponowana zmiana art. 52 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych znosi jedną z poważniejszych wątpliwości co do opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego (rozstrzygając, że dotyczy ona faktycznych godzin pobytu dziecka) o tyle opłaty za wyżywienie w przepisach prawa praktycznie nie mają regulacji. Należałoby rozważyć rozszerzenie delegacji dla rady gminy, zawartej w art. 52, o wszystkie niezbędne kompetencje. Należałoby również doprecyzować rolę dyrektora szkoły jako organu decydującego o wysokości opłat za wyżywienie, tak aby nie było wątpliwości, że może rozstrzygać o ich wysokości oraz prowadzić wszelkie procesy przewidziane dla reżimu przewidzianego dla opłat o charakterze publicznoprawnym, w zakresie w którym zwyczajowo (a w zasadzie na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych z rodzicami) było to przed wejściem zmiany przyjęte. Wydaje się, że podpowiedzą dla właściwego skonstruowania przepisów mogłaby być analiza treści dotychczasowych umów cywilnoprawnych z rodzicami.

12. W art. 44 pkt 2 projektu ustawy zmieniającym art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy, katalog jednostek oświatowych, w których można przeznaczać środki, o których mowa w pkt 2, rozszerzyć o Centra Kształcenia Zawodowego, a w okresie od 1 stycznia 2019 r. do 31 sierpnia 2019 r. również o ODiDZ. Uzasadnienie: W jednostkach tych, jak się wydaje, mogą być ponoszone wydatki w zakresie kształcenia specjalnego w odniesieniu do młodocianych pracowników.

II. Uwagi do projektu z dnia 25 czerwca 2018 r. ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe i ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw – w zakresie zmiany ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej

1. W art. 32 pkt 14 projektu ustawy zmiana konstrukcji wyliczenia danych, które są pobierane z bazy danych SIO przez OKE. Uzasadnienie: Z proponowanego brzmienia (konstrukcja gramatyczna przepisu) można literalnie czytać, że dane dotyczące klasy, semestru, oddziału itd. są pobierane tylko w przypadku ucznia nieposiadającego numeru PESEL.