Ostatnie dni kwietnia, więc kończymy powoli prace nad aktualną kwotą dotacji. Kwiecień w 2024 r. to miesiąc pierwszej aktualizacji, więc obliczamy nową kwotę dotacji dla placówek wychowania przedszkolnego, szkół i placówek. Aktualizujemy wszystko. Po dokonanej aktualizacji, musimy wypłacać od maja według nowych stawek. W szczególności musimy zastosować art. 43 ust. 4 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Słusznie mówimy o tym przepisie, że dotyczy wyrównania kwot dotacji po aktualizacji. I tutaj pojawiają się u niektórych wątpliwości. Czy na pewno to wyrównanie? Czy na pewno do stycznia? W szczególności czy możemy to tak policzyć, że obliczamy różnicę między 1/12 stawki rocznej po aktualizacji, następnie dla każdego miesiąca od stycznia do kwietnia odejmujemy od 1/12 aktualnej stawki rocznej kwotę wypłaconej w danym miesiącu dotacji, sumujemy te różnice i dodajemy w odpowiednich częściach do 1/12 stawki aktualnej wypłacanej od maja do grudnia. Jeszcze prościej rozumując, liczymy 4/12 stawki rocznej po aktualizacji (bo 4 miesiące od stycznia do kwietnia) i od tego odejmujemy wypłacone od stycznia do kwietnia części. Tak otrzymaną różnicę doliczamy do 8/12 stawki rocznej po aktualizacji, w ten sposób otrzymując kwotę, o której mowa w art. 43 ust. 4 ustawy.

Niektórzy nie dają wiary temu, że to jest to samo co napisane w treści przepisu. Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Zgodnie z art. 43 ust. 4 ww. ustawy, jeżeli wysokość dotacji uległa zmianie w wyniku aktualizacji, suma kolejnych przekazywanych części dotacji odpowiednio na dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju, ucznia, wychowanka lub uczestnika zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, począwszy od pierwszego dnia obowiązywania zaktualizowanej kwoty dotacji (od 1 maja), stanowi różnicę pomiędzy wysokością dotacji według stanu na pierwszy dzień obowiązywania zaktualizowanej kwoty dotacji, a sumą części dotacji przekazanych odpowiednio na dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju, ucznia, wychowanka lub uczestnika zajęć rewalidacyjno-wychowawczych od początku roku budżetowego do dnia poprzedzającego pierwszy dzień obowiązywania zaktualizowanej kwoty dotacji.

Zgodnie z powyższym przepisem ustawy, jeżeli w wyniku aktualizacji kwota dotacji ulegnie zmianie, samorząd odpowiednio koryguje części (miesięczne raty) dotacji, które zostały do wypłacenia do końca roku budżetowego (tj. suma kolejnych przekazywanych części dotacji). Ustawodawca nie sprecyzował natomiast, czy wyrównanie kwoty dotacji i odpowiednia korekta powinna nastąpić w jednej wypłacanej części dotacji (np. najbliższej po aktualizacji), czy też powinna zostać rozłożona równomiernie na wszystkie miesiące pozostałe do końca roku budżetowego. Z punktu widzenia zapisów ustawy, obydwa działania są zgodne z prawem. Innymi słowy, w wyniku aktualizacji kwoty dotacji dokonanej, dla przykładu, w kwietniu i obowiązującej od 1 maja, samorząd może odpowiednio skorygować część dotacji (ratę) wypłacaną w maju lub też rozłożyć kwotę wyrównującą dotację w równych częściach na 8 miesięcy pozostałych do końca roku budżetowego (tj. od maja do grudnia).

Zgodnie z powyższym przepisem ustawy, jeżeli w wyniku aktualizacji kwota dotacji ulegnie zmianie, samorząd odpowiednio koryguje części (miesięczne raty) dotacji, które zostały do wypłacenia do końca roku budżetowego (tj. suma kolejnych przekazywanych części dotacji). Ustawodawca nie sprecyzował natomiast, czy wyrównanie kwoty dotacji i odpowiednia korekta powinna nastąpić w jednej wypłacanej części dotacji (np. najbliższej po aktualizacji), czy też powinna zostać rozłożona równomiernie na wszystkie miesiące pozostałe do końca roku budżetowego. Z punktu widzenia zapisów ustawy, obydwa działania są zgodne z prawem. Innymi słowy, w wyniku aktualizacji kwoty dotacji dokonanej, dla przykładu, w kwietniu i obowiązującej od 1 maja, samorząd może odpowiednio skorygować część dotacji (ratę) wypłacaną w maju lub też rozłożyć kwotę wyrównującą dotację w równych częściach na 8 miesięcy pozostałych do końca roku budżetowego (tj. od maja do grudnia).

Przypuśćmy, że istnieje osoba, która twierdzi, że doliczenie kwoty stanowiącej różnicę między 4/12 aktualnej kwoty dotacji a dotacją wypłaconą od stycznia do kwietnia oraz wypłacanie dodatkowo 8/12 zaktualizowanej kwoty dotacji od maja do grudnia jest niezgodne z zapisami art. 43 ust. 4. Co ciekawe, osoby takie istnieją. Sprawdźmy czy mają rację. Osoba taka twierdzi zatem, że to co jest literalnie w art. 43 ust. 4 ustawy (aktualna roczna kwota dotacji pomniejszona o dotychczasowe wypłacone części dotacji od stycznia do kwietnia) to coś innego niż suma 8/12 aktualnej kwoty dotacji oraz różnica między 4/12 aktualnej kwoty dotacji a dotacją wypłaconą od stycznia do kwietnia. W zasadzie można by tutaj zakończyć, gdyż już widać, że to jest ta sama kwota, ale udowodnijmy to precyzyjnie.

Oznaczmy jako:

DP – kwotę dotacji (roczną) przed aktualizacją;

DA – kwotę dotacji (roczną) po aktualizacji.

Niech dp_1, dp_2, dp₃ … dp₁₂ będą miesięcznymi stawkami dotacji wynikającymi z kwoty dotacji przed aktualizacją. Oczywistym jest, że:

Po przyjęciu oznaczeń, literalne brzmienie art. 43 ust. 4, czyli sumę rat od miesiąca następującego po miesiącu aktualizacji do końca roku, można zapisać jako:

I to jest stanowisko tej innej osoby.

A teraz sposób postępowania alternatywny, stosowany od lat z powodzeniem przez znakomitą część samorządów.

Obliczmy różnicę w każdym miesiącu od stycznia do kwietnia między stawką należną wynikającą z dotacji po aktualizacji, a wypłaconymi stawkami do kwietnia (czyli 1/12DA – dp₁, 1/12DA – dp₂, 1/12DA – dp_3, 1/12DA – dp₄). W bardziej zwięzłym zapisie ustalamy:

czyli różnicę między 4/12 aktualnej stawki dotacji a wypłaconymi częściami od stycznia do kwietnia, inaczej mówiąc różnicę dla 4 miesięcy między częścią miesięczną należną, a wypłaconą.

Tak obliczoną różnicę wypłacamy od maja oraz dodatkowo obliczamy 1/12 kwoty dotacji po aktualizacji (1/12 DA), którą wypłacamy w maju i w następnych miesiącach (łącznie 8 miesięcy).

Suma części dotacji od maja do grudnia wynosi zatem:

czyli

a więc kwotę dokładnie taką samą jak wynikająca z art. 43 ust. 4. Postępowanie takie jest zatem poprawne i prowadzi do identycznego wyniku jak opisany w art. 43 ust. 4.

Przytoczmy dla rozjaśnienia następujący przykład liczbowy:

Niech roczna kwota dotacji przed aktualizacją wynosi 12 000 zł (czyli 1 000 zł miesięcznie w 12 częściach). Niech po pierwszej aktualizacji w kwietniu ze skutkiem obowiązywania od maja zostanie określona nowa roczna kwota dotacji wynosząca 14 400 zł (czyli 1 200 zł miesięcznie). Od stycznia do kwietnia wypłacano 1 000 zł miesięcznie, łącznie 4 000 zł.

Obliczenia sumy części dotacji do końca roku (art. 43 ust. 4) sugerowane przez tę inną osobę jako poprawne to:

14 400 – 4 000 = 10 400.

Obliczenia zastosowane przez nas to:

4 x 1 200 – 4 x 1 000 + 8 x 1200 = 10 400.

W obu przypadkach wyniki są identyczne. Oba przypadki tak samo dobrze realizują zapisy art. 43 ust. 4 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych.

Konkludując wyrównaliśmy od początku roku części miesięczne dotacji. Co więcej, tak jak to mówi de facto art. 43 ust. 4, suma 12 części będzie równa rocznej kwocie dotacji po aktualizacji. Przypomnieć należy, że w tym roku nie stosujemy art. 43 ust. 5 ustawy.

Pozostaje kwestia czy raty od maja do grudnia muszą być identyczne? Zauważmy, że przepis art. 43 ust. 4 mówi o sumie części, a nie o poszczególnych częściach. To suma części dotacji, zgodnie z art. 43 ust. 4 musi być równa różnicy między aktualną (roczną) stawką dotacji a wypłaconymi do miesiąca aktualizacji częściami dotacji. Wypłata w pierwszym miesiącu po miesiącu aktualizacji kwoty wyższej (lub niższej) , uwzgledniającej efekt wyrównania, nie stoi w sprzeczności z art. 43 ust. 4, gdyż ten o wysokości konkretnej części dotacji się nie wypowiada. To suma miesięcznych części dotacji musi być odpowiednio ustalona. Efekt wyrównania może być zatem wypłacony w jednym miesiącu, może być równo rozłożony w każdym miesiącu, może być też wypłacony w pewnej liczbie miesięcy. Wszystko zależy od przyjętego przez samorząd dopuszczalnego prawnie rozwiązania oraz od konkretnej sytuacji faktycznej. Ustawodawca bowiem określając w art. 43 ust. 4 zasady wypłaty części dotacji po aktualizacji wraz z wyrównaniem, przewidział, że konkretne stany faktyczne mogą być bardzo różne. Inaczej może zachować się gmina, która widzi, że stawki po aktualizacji spadną – wtedy rozsądnie jest rozłożyć taki spadek na miesiące do końca roku. Inaczej zachowa się gmina jeśli, jak dla przykładu w 2024 r., po niespotykanych wcześniej podwyżkach wynagrodzeń dla nauczycieli samorządowych, stawki dotacji znacznie wzrosną. W przypadku znacznego wzrostu dotacji, w związku z tym, że nowe stawki mogą obowiązywać od maja, a wydatki na zadania oświatowe przedszkola niepublicznego rosną niezależnie od przyjętego w ustawie harmonogramu aktualizacji, celowe jest wyrównanie w możliwe szybkim terminie. Realizacja zadań oświatowych często ma charakter natychmiastowy i wymaga odpowiednich środków finansowych w krótkim czasie. Rozłożenie wyrównania na raty mogłoby niepotrzebnie opóźnić realizację tych zadań i wpłynąć negatywnie na jakość edukacji. W niektórych przypadkach jednostki oświatowe mogą potrzebować szybkiego dostosowania środków finansowych do bieżących potrzeb, np. zakup sprzętu, materiałów dydaktycznych, zaspokojenie słusznych oczekiwań płacowych nauczycieli.  Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych nie zawiera jednoznacznych przepisów, które zobowiązywałyby gminy do rozkładania wyrównania dotacji na miesięczne raty do końca roku budżetowego. Art. 43 ust. 4 tej ustawy mówi o dokonaniu wyrównania poprzez określenie sumy miesięcznych części dotacji po aktualizacji, ale nie precyzuje metody jego realizacji, co daje samorządom pewną elastyczność w zarządzaniu tymi środkami.

Odrębną kwestię stanowi literalna aplikacja art. 43 ust. 4 do przypadku ucznia uczęszczającego jedynie przez część roku. Literalne stosowanie ustawy do takiego przypadku może prowadzić do bardzo absurdalnych wyników.  O tym jednak w kolejnym wpisie na blogu.